Krzywcza.eu - Dla wszystkich, którzy dobrze wspominają lata spędzone w Krzywczy.

Kim był właściciel najwyższego i najbardziej okazałego budynku w przedwojennej Krzywczy Lejzer Schächter [zdjęcie poniżej]?

Mieszkańcy kamienicy

alt

Urodził się 12 maja 1872 r. w Krasiczynie powiat Przemyśl, jako syn Jakóba i Chany z domu Schächter. Około roku 1893 ożenił się Pesslą Licht córką Nachmana i Gitly z domu Licht, która urodziła się w Krzywczy i w miejscowości mieszkała od urodzenia od dnia 10 październik 1866 r. [Za księgą meldunkową Krzywczy, ale bardziej prawdopodobne, że urodziła się w Dynowie]

W roku 1899 Lejzor przeniósł się z Krasiczyna do Krzywczy. Prawdopodobnie zamieszkał u żony w domu drewnianym w miejscu obecnej kamienicy.

Pessla Schächter prowadziła sklep towarów mieszanych. Jej sklep znajdował się w pomieszczaniu na parterze od strony rynku. Lejzer był handlarzem bydła w  pracy pomagał mu syn Jakób. Około roku 1928 zakupił dużą część lasu na tzw. parcelacji, który w wyniku reformy rolnej był sprzedawany przez właścicieli Babic. W 1929 r. zaczął budowę kamienicy.

Po wybuchu wojny Lejzer z rodziną prawdopodobnie uciekł do Przemyśla, gdzie został zabity przez Niemców w 1941 r. Z całej rodziny II wojnę światową przeżyła tylko córka Chana Roisel

altSyn Lejzera [na zdjęciu obok wraz z żoną]  nazywał Nochman urodził się 22 grudnia 1900 r. Prawdopodobnie w roku 1924 ożenił się z Ronią o nieznanym nazwisku urodzoną w 1900 r., która pochodziła z Nienadowej - 10 km od Krzywczy w kierunku na Dynów. Razem z nią zamieszkała Herz Leja (urodzona 15 września 1898 w Chyrowie powiat Sambor córka - Berisch i Gitel Luksemnerg), która była przy ciotce, jako pomoc domowa. Nochman zajmował południową części domu. Od strony podwórza prowadził sklep towarów bławatnych i z tego utrzymywał rodzinę. Nie mieli dzieci. Podobnie, jak ojciec zginęli podczas II wojny światowej

Lejzer i Pessla Schächter mieli jeszcze inne dzieci: Jakuba urodzonego 1 listopada 1904, Dawida Abrahama urodzonego 19 sierpnia 1911, Chana Roisel.

 

altChana Roisel urodziła się w Krzywczy 1893 r.  była córką Lejzer i Pessla Schächter.  Wyszła za mąż za Elias Hersch Webera w 1914 r. Po ślubie zamieszkali w Pruchniku, następnie przenieśli się do Wiednia. W latach od 1918 do 1925 Chana z synem Bernardem mieszkali w Krzywczy.  Córka Lea Lotte Weber wyszła za mąż za Moishe Gallera syna krzywieckiego rabina, który był poprzednikiem Dawida Uhriego. Mieli dwoje, albo troje dzieci Minnę i Jakóba. Najpierw mieszkali w Krzywczy, a następnie przenieśli się do Przemyśla.

 

 

 

altCórka Bernarda, Betty urodziła się już we Francji w 1948 r. Obecnie nosi nazwisko Amara i mieszka w Jerozolimie. Pierwszy raz odwiedziła Krzywczę w 2006 r.  po raz drugi była tu 24 III 2011 r.  Miejsce to dla niej szczególne, gdyż mieszkał tu jej ojciec Bernard i jak wspominał po latach mimo, że mieszkał również w Paryżu i Wiedniu, to w Krzywczy spędził najszczęśliwsze dni w swoim życiu. Szczególnie zapamiętał mecze piłki nożnej, które rozgrywał z Kajetanem Nesselem oraz zabawy przy studni z żurawiem na rynku [studnia obecnie jest częścią sklepu].

 

Historia  kamienicy

altW roku 1929 Lejzer rozpoczął budowę domu. W tym roku wybudował parter. Jak wspominał Julian Haszczyn podczas kopania fundamentów natrafiono na tunel, w którym było dużo szczurów. W roku 1630 w Krzywczy istniał zamek obronny z niego prowadził tunel, którym można było uciec z zameczku, gdyby nieprzyjaciel go zdobył. W latach następnych dobudował I piętro oraz dach. Ostatecznie przed 1939 r. kamienica była gotowa jednak Lejzer nie zdążył potynkować całego budynku. Po zajęcia Krzywczy przez Niemców rodzina Schächterów znalazła się w Przemyślu. Części mieszkalne budynku zajęli Niemcy. Tu mieściła się główna siedziba Niemieckiej Straży Granicznej – tzw. Grenschucu. Od strony rynku znajdował się sklep prowadzony przez Ukraińców nazywał się Kooperatywa sprzedawała w nim Paulina Kołodziej. Prowadzono w nim  głównie sprzedaż towarów spożywczych na kartki wydawane przez Niemców. Od strony podwórza Stanisław Noworolski otworzył pijalnię piwa. Tak było do 1941 r. Podczas inwazji Niemców na Rosję budynek od strony zachodniej znacznie ucierpiał. Jeden z pocisków artyleryjski upadł w pobliżu od niego zginęła Pani Fenik. Do niedawna na ścianie zachodniej widać było znaki tego wybuchu.

Po wyprowadzeniu Niemców budynek zajął Stanisław Noworolski, który w dalszym ciągu prowadził piwiarnie, a mieszkania wynajmował uciekinierom z terenów objętych działaniami wojennymi. Po zakończeniu wojny mienie żydowskie: domy, pola, synagogę, cmentarz przejęło Państwo Polskie, a opieką i zarządzaniem tymi nieruchomościami zajmowała się zapewne  Gminna Rada Narodowa w Krzywczy. W Archiwum w Przemyślu zachowała się wzmianka, że Kamienica była własnościa Gminy. Trudno powiedzieć w jaki okolicznościach w posiadanie jej wszedł Stanisław Noworolski. W latch 50 -tych XX w. potomkowie Schächterów chcieli odzyskać swoje nieruchomości - kamienicę, las na parcelacji, ale im się to nie udało.

Po wojnie na parterze od strony rynku był w dalszym ciągu prowadzony sklep, być może z przerwami. Na piętrze otwarto posterunek Milicji Obywatelskiej. W pozostałych pomieszczeniach mieszkali lokatorzy.

Z zachowanych informacji w okresie powojennym mieszkali: matka Doroty Noworolskiej, p. Krupiński – komendant MO, Ryszard Jancyszyn z rodziną, NN przedszkolanka Przedszkola w Krzywczy, p. Bendarczykowie, p. Mazurowie, Stanisława Teodorowicz.

Około roku 1960 na parterze był tam sklep prowadzony przez Gminą Spółdzielnię z asortymentem spożywczym. Sprzedawał w nim między innymi p. Stanisława Gajdzik oraz czasowo Jadwiga Czarniecka i Barbara Gil. Około roku 1970 w pomieszczeniu tym otwarto piekarnię, która funkcjonowała przez około 10 lat.

W latach 80 – tych XX w. Stanisław Noworolski sprzedał budynek Milicji. Pomieszczenia na parterze zaadaptowano na mieszkanie służbowe Milicji. Na piętrze w dalszym ciągu był Posterunek Milicji Obywatelskiej, a po 1989 Komisariat Policji. Około roku 1995 pomieszczenie od podwórza, które od 1975 r. stało puste zaadaptowano na mieszkanie. W pomieszczeniu sklepu od strony podwórza Policja miała garaż na samochód.

Do niedawna w kamienicy mieszkały dwie rodziny: p. Siuśtowie i Decowie oraz był do roku 2011 Posterunek Dzielnicowy Policji. Przez kilka lat budynek był własnością Skarbu Państwa, gdyż nikt nie chciał go przejąć. W chwili obecnej jest własnością Gminy Krzywcza. Z inicjatywy wójta Wacława Pawłowskiego budynek został przejęty i wykonywane są niezbędne remonty. W 2016 r. wykonano ocieplenie części zachodniej, najbardziej zniszczonej oraz wymieniono dach. W 2017 r. wykonano remonty wewnątrz. Obecnie w dwóch pomieszczeniach mieści się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Na I piętrze trwa remont w dalszym ciągu.

Architektura budynku

alt

Sam budynek ma niepospolity architektoniczny wygląd. Cały gmach składa się jakby z dwóch części. Większej skierowanej w stronę rynku, który jest pokryty osobnym dachem o niespotykanej w pobliżu konstrukcji. Do niego dobudowany od strony południowej drugi budynek na wysokim podpiwniczeniu w którym znajdował się sklep Nochmana. Nad nim parter i I piętro z wyjściem na mały balkon. Całość spaja klatka schodowa.

 

 

 

 

 

alt

Od strony zachodniej budynek ma prostą do dachu ścianę bez okien. Pośrodku znajduje się wnęka w kształcie odwróconej litery U. We wnęce znajdowały się okna. Od strony wschodniej wejście do budynku. Na parterze znajdował się sklep towarów mieszanych, na I piętrze mieszkanie Lejzera i Pessy z bardzo charakterystycznym dużym narożnym balkonem i równie bardzo rzadko spotykanym narożnym oknem.

 

 

Piotr Haszczyn [lipiec 2017 r.]

Linki

Blog Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Gmina Krzywcza Facebook - Hobbitówka

Parafia Krzywcza

Hobitówka

strona www

alt alt alt alt alt


 

 

 

 

Łatwy dostęp do innych przedsięwzięć internetowych, które są powiązane z Portalem Krzywcza Trzy Kultury oraz stron związanych z Krzywczą.