Krzywcza.eu - Dla wszystkich, którzy dobrze wspominają lata spędzone w Krzywczy.

Najważniejszą osobą w społeczności żydowskiej był Rabin, który w gminie żydowskiej pełnił wiele funkcji. Był to człowiek uczony, znawca pism i zagadnień religijnych. Był osobą bardzo szanowaną w społeczności. Zwracano się do niego o radę we wszystkich możliwych sprawach nie tylko o charakterze religijnym, ale także sprawach spornych. Był nie tylko przywódcą religijnym gminy, ale także urzędnikiem, który zatwierdzał ustawy gminne, przewodniczył rozprawom sądu żydowskiego, udzielał ślubów, nakładał klątwy, stwierdzał koszerność.

Historia krzywieckich rabinów sięga roku 1777 kiedy to w miejscowości wzmiankowany był kahał. Możliwe, że powstał on jeszcze przed wzmiankowanym rokiem. Bardzo trudno było odnaleźć wszystkich krzywieckich rabinów, ale historia, choć z wielkim trudem uchylała pomału nazwiska tych uczonych mężów tak bardzo związanych z kulturą żydowską.

Pierwszym rabinem Krzywczy był rabin Chaim Tyrer [Hayyim ben Solomon Tyrer], który był rabinem krzywieckim w roku 1780 dość krótko, ale nie wiadomo do kiedy. Był chasydzkim rabinem i kabalistą. Po tym, jak był rabinem w pięciu różnych miastach, między innymi w Mohylewie, Czerniowcach i Botoșani, osiadł w Jerozolimie. Był autorem wielu kabalistycznych homilii na tematy szabatowe. Zmarł w Jerozolimie w 1813 roku i został pochowany w jaskini na żydowskim cmentarzu Safed.

Następnym Rabinem był David Schiff, a jego żona nazywała się Yenta. Wywodził się ze starej rodziny Rabinów Żydowski z Frankfurtu w Niemczech. Był uczniem słynnego cadyka Rav Horovitza i przyjacielem innego znanego cadyka Rabbi Mauftowa. Sprawował swój urząd przez wiele lat, aż do 22 czerwca 1823 roku, kiedy zmarł. Jego pradziadkiem był rabin Frankfurtu Meir Shiff. Rabin David był w swoich czasach bardzo dobrze znany, a rodzina Schiffów była w Galicji bardzo szanowaną. Miał dwóch synów i córkę. Synowie  Cwi i Abraham byli również Rabinami ten drugi w Błażowej. Rabin Abraham miał syna, który mieszkał i był rabinem w Tarnowie. Nazywał się Mojżesz Schiff. Jego córka Fesil wyszła za mąż za rabina Abrahama Gallera.

Prawdopodobnie jeszcze przed śmiercią w roku 1822 David Schiff nałożył koronę rabinowską swojemu zięciowi Abrahamowi Gallerowi [na zdjęciu obok], urodzonemu w 1794 r. Pełnił funkcję rabina w Krzywczy przez 76 lat. Dożył sędziwego wieku i żył sto cztery lata zmarł w 1898 r. Dał początek dynastii Gallerów w krzywieckim rabinacie. Został pochowany w Ohelu na krzywieckim cmentarzu, który został zbudowany przez społeczności żydowską miasteczka na jego cześć. Prawdopodobnie w ohelu znajdują się groby Davida Shiffa i jego żony Yenty. Mieszkał w domu, który należał do Barocha Gallera, mógł on  być jego ojcem lub bratem. Wiemy również, że ów dom znajdował się blisko synagogi.

Abraham Galler miał dwóch synów, którzy kształcili się również na rabinów. Mosze Eleziera Gallera, który ożenił się z córką cadyka dynowskiego Cwi Elimelecha, gdzie był rabinem na razie nie wiadomo oraz Dawida, który przez wiele lat był rabinem w Nieżankowicach.

Rabin David Galler (1827-1898), syn rabina Abrahama Gallera, zmarł tydzień po śmierci ojca  Abrahama w wieku 71 lat. Pracował jako rabin w Nieżankowiacach przez 40 lat do 1895 roku. W tym samym roku został wezwany przez swego ojca Abrahama, aby z jego rąk otrzymać rabinat w Krzywczy. W tym samym czasie Dawid Galler założył koronę rabinowską w Nieżankowicach swojemu zięciowi Jakubowi Shalom Herzogowi. Był przez trzy lata jako rabin w Krzywczy,  zmarł w 1898 w tydzień po śmierci rabina Abrahama swojego ojaca.

Rabin Benjamin Zeev Galler [na zdjęciu obok], urodził się w Nieżankowicach w 1859 roku i zmarł w 1929 w mieście Bóbrce. Był synem rabina Davida Gallera. Zdobył swoją edukację we Lwowie, a jego nauczycielami byli: geniusz ze Lwowa, rabin Icchak Shmlkis oraz rabin Nathan Levi z Rzeszowa, który przyjaźnił się z Benjaminem aż do śmierci. W wieku 18 lat ożenił się z córką słynnego chasydy i filantropa R 'Ozera Blazera, który był bardzo bogaty. Był właścicielem młynów i przemysłowcem. Benjamin zamieszkał u teścia w Gródku Jagiellońskim i wspólnie z nim prowadził różne przedsięwzięcia gospodarcze. Dawid Galler, czuł się słabo i chciał, by jego syn zajął jego miejsce. A ponieważ ten nie chciał – wysłał do niego rabina Hirsha Melecha z Brzozowa, który nakazał mu kontynuować dziesięcio pokoleniową dynastię Gallerów. Benjamin nie był na tyle silny, aby przeciwstawić się ojcu i Rabinowi z Brzozowa. Przyjechał do Krzywczy, aby zasiąść na tronie rabinów, gdzie zasiadali jego przodkowie. A ponieważ Dawid leżał w łóżku rabin z Brzozowa koronował go na oczach ojca przy łóżku na Rabina Krzywczy. Następnego dnia Dawid Galler zmarł. Benjamin Galler był rabinem w Krzywczy do 1911 r. i z żoną Mindlą dochowali się 13 dzieci [jedno z nich zmarło].

Również następny Rabin Dawid Uhri [na zdjęciu obok] był również związany z dynastią Gallerów. Był on synem córki Moshe Elieziera Gallera [syna Rabina Abrahama Gallera] Nechty Circu [Tzirel] i Pinkasa Arji Uhriego. Dawid Uhri urodził się w Krzywczy 4 XII 1876 r [bardziej prawdopodobne, że w Dynowie, chociaż w księdze meldunkowej stoi Krzywcza]. Ożenił się w roku 1902 z Mindlą Galler urodzoną 25 V 1878 r. w Przemyślu. Rabin Uhri miał córkę Goldę, która po wyjściu za mąż mieszkała w Niebylcu pod Rzeszowem. Młodsza córka Berta,  po wyjściu za mąż zamieszkała z rodziną w Wojniłowie. Miał również syna Mozesa Lejzora urodzonego w 1903 r. Syn  ożenił się z Esterą Jeutą Majer z Jawornika Polskiego i dochowali się trójki dzieci: Lejba, Pinkasa i Chaję. Syn w zachowanym do dziś domu prowadził sklep bławatny. Dom ten został zakupiony przez gminę żydowską po 1911 r. i był nazywany Rabinówką.

Dawid Uhri zginął w 1942 r. w Przemyślu. Ten sam los podzieliła jego żona i syn. Wydaje się, że ich losy podzielili pozostali członkowie rodziny ostatniego krzywieckiego Rabina.

Przez wiele lat myślałem, że dotarcie do informacji na temat życia społeczności żydowskiej w Krzywczy jest prawie niemożliwe. Dziś piszące te słowa nie wierzę, że odtworzenie historii Rabinów z Krzywczy stało się możliwe.

W tym miejscu składam serdeczne podziękowania Paniom Gustawie Rosner [Monteral], Betty Amara [Jerozolima], Marsha Puro [USA] i Elemechowi Frid [USA], a przede wszystkim Gadiemu Gallerowi [Izralel] za pomoc w ułożeniu w całość historii krzywieckich Rabinów.

Muzyka żydowska  http://fm.tuba.pl/muzyka/Klezmer

Piotr Haszczyn [listopad 2020]

UWAGA - BADANIA NAD HISTORIĄ KRZYWIECKIEGO RABINATU SĄ ZAKOŃCZONE. JEST TO NOWA WERSJA ARTYKUŁY, KTÓRY NIE ULEGNIE JUŻ W ZASADNICZYCH KWESTJACH ZMIANIE.

 

 

Obrazy które pobudzają wyobraźnię - do artykułu.

 

 

Linki

Blog Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Gmina Krzywcza Facebook - Hobbitówka

Parafia Krzywcza

Hobitówka

strona www

alt alt alt alt alt


 

 

 

 

Łatwy dostęp do innych przedsięwzięć internetowych, które są powiązane z Portalem Krzywcza Trzy Kultury oraz stron związanych z Krzywczą.