Krzywiecka cerkiew zawsze budziła podziw i zachwyt. Rzeczywiście zarówno pod względem architektonicznym, jak i pod względem wielkości robi i dziś duże wrażenie. Wysiłek przy jej budowie miejscowej ludności wyznania grekokatolickiego był bardzo duży. Prace zewnętrzne pochłonęły prawie wszystkie finanse i tak z wielkim trudem zebrane. Dlatego wewnątrz cerkiew miała niezwykle skromne wyposażenie. Stara drewniana cerkiew spaliła się w miesiącach letnich 1906 r. W tym samym roku rozpoczęto budowę nowej świątyni, a budowę zakończono w 1911 r. Kilka publikacji podaje błędną informację, że cerkiew pochodzi z roku 1841, a w 1911 r. był jedynie remont. Opis pogrzebu Jana Zacharasiewicza z 1906 r. nie pozostawia wątpliwości, że odbywał się on – (…) W ubożuchnej cerkiewce krzywieckiej duchowieństwo rzymsko i grecko – katolickie odprawiło żałobne egzekwie (…).
Tyle wstępu, a teraz prezentujemy fragment pracy licencjackiej pani Sylwii Bogusz pt. Murowane Unickie Cerkwie Podkarpacia napisanej pod kierunkiemdr hab. arch. wn. Joanny Kubicz Profesor Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu Instytut Architektury Wnętrz. Cytowany fragment pracy dotyczy opisu architektonicznego krzywieckiej cerkwi.
Jednocześnie chciałbym podziękować Panu Profesorowi Ryszardowi Michalskiemu i Pani Profesor Joannie Kubicz za zgodę na publikację pracy.
Piotr Haszczyn [listopad 2014 r.]
Sylwia Bogusz
(…) ROZDZIAŁ III
Praca projektowa: „Wielokulturowość muzyki - adaptacja cerkwi w Krzywczy”
Sytuacja:
Cerkiew wzniesiona została po północnej stronie głównej drogi Przemyśl - Dubiecko. Działka pod obiektem od wschodu i południa ogrodzona jest drucianą siatką natomiast od strony północnej i zachodniej ogrodzona jest otynkowanym murem z łamanego kamienia. Niegdyś na południowy - wschód od portalu znajdował się drewniany krzyż, na którym widniała data 1938 r. (850 lat chrztu Rusi). Przy kamiennym murze rosły stare drzewa lipowe.
Rzut:
Cerkiew wzniesiona została na planie prostokąta, jest trójdzielna jedno nawowa. Obiekt składa się z przedsionka, głównej sali, prezbiterium oraz zakrystii znajdującej się przy północnej ścianie świątyni.
Kubatura obiektu: 3.691,80 m3
Powierzchnia zabudowy: 321,40 m2
Powierzchnia użytkowa: 217,50 m2
Elewacja wschodnia:
Po obu bokach ściany wschodniej znajdują się dwa narożne pseudo pilastry zakończone trapezoidalnymi cokołami, cokoły te zdobione są motywami czterolistnej rozety. Na środku elewacji znajduje się wysunięty ku przodowi prostokątny portal zwieńczony podkowiastym łukiem, w jego centralnej części znajduje się rozeta z profilowaną płyciną, portal wsparty jest na dwóch masywnych kolumnach. Szczyt wschodniej ściany jest w formie, podzielonego dwoma pilastrami, trójliścia zdobionego fryzem arkadkowym oraz ornamentami geometrycznymi. Cała elewacja zwieńczona jest profilowanym gzymsem.
Elewacja południowa:
Środkowa część ściany wysunięta jest do przodu, w jej centrum znajduje się triforium którego środkowe okno jest wyższe od bocznych. Pod triforium znajduje się parapet wsparty na konsolach natomiast nad oknem widnieje gzyms profilowany w kształt pełnego łuku. Po bokach znajdują się pilastry, które zdobione są fryzem arkadowym oraz motywem zgeometryzowanego krzyża. Szczyt elewacji jest trójlistny, analogiczny do szczytu elewacji wschodniej. Wschodnia jaki i zachodnia część ściany cofnięta jest względem części środkowej, we wschodniej znajduje się otwór wejściowy zwieńczony łukiem pełnym, natomiast w zachodniej otwór okienny nad którym widnieje geometryczny ornament. Cała elewacja zwieńczona jest profilowanym gzymsem.
Elewacja północna:
Właściwie jest analogiczna do elewacji południowej różni się jedynie dobudowaną prostokątną zakrystią. Zakrystia posiada otwór wejściowy od wschodu oraz otwór okienny od zachodu, przez jej środek biegnie gzyms kordonowy natomiast w górnej części fryz arkadowy geometryczny, zwieńczona jest gzymsem profilowanym.
Elewacja zachodnia:
Ściana zdobiona jest ornamentem w formie zgeometryzowanego krzyża, nie posiada okien, zakończona jest jak pozostałe profilowanym gzymsem.
Dach:
Dach konstrukcji krokwiowej pokryty jest blachą żelazną. Nad przedsionkiem, babińcem oraz prezbiterium dach jest niski dwuspadowy natomiast nad zakrystią trójspadowy.
Kopuła:
Nawa główna cerkwi zwieńczona jest kopułą osadzoną na tamburze, który z zewnątrz jest ośmioboczną bryłą natomiast w wewnątrz jest okrągły, posiada osiem otworów okiennych. Bęben wsparty jest na czterech masywnych przyściennych filarach połączonych ze sobą łukami pełnymi oraz na trampach. W wewnątrz bębna nieco poniżej otworów okiennych umieszczono galerię wspartą na metalowych teownikach podpartych konsolami. Galeria zabezpieczona jest metalową balustradą. Kopuła na zewnątrz podwyższona jest o ośmioboczną ażurową latarnię zwieńczoną metalowym krzyżem.
Układ wnętrza:
Wejście do cerkwi przez portal prowadzący do prostokątnego przedsionka nad którym zawieszony jest chór, troje drzwi otwierają przejście z przedsionka do prostokątnego babińca, a następnie do kwadratowej nawy, na dalszym planie znajduje się prostokątne sanktuarium, którego sklepienie ma kolor błękitny i ozdobione jest gwiazdami. W prezbiterium po prawej stronie znajdują się drzwi prowadzące do zakrystii. Z wyposażenia cerkwi przetrwały jedynie fragmenty konstrukcji nigdy nie dokończonego ikonostasu, zdewastowany konfesjonał, ambona, kilka ławek oraz kamienna chrzcielnica mająca formę kielicha.
Posadzka:
W całej cerkwi położona jest terakota jedynie na chórze podłoga jest drewniana.
Chór:
Osadzony jest na dwóch wolnostojących filarach oraz dwóch przyściennych. Balustrada pełna, scalająca się z układem arkad, środkowa jej część jest wypukła zdobiona motywem harfy z krzyżem oraz zgeometryzowanych nut.
Drzwi:
· Portal czyli dwuskrzydłowe drzwi wejściowe wykonane są z drewna,
· boczne drzwi prowadzące do przedsionka są płycinowe, jednoskrzydłowe wykonane z drewna, posiadają półkoliste nadświetle,
· dwuskrzydłowe jak również jednoskrzydłowe drzwi prowadzące z przedsionka do babińca wykonane są z drewna w niektórych miejscach przeszklone posiadają półkoliste nadświetle oraz zawiasy biegunowe,
· drzwi z prezbiterium do przedsionka nie zachowały się,
· z przedsionka na zewnątrz cerkwi prowadzą drzwi spągowe z listwą czołową oraz półkolistym nadświetlem. Od zewnętrznej strony obite były aluminiową blachą.
Okna:
Okna trójdzielne wielopoziomowe wykonane z drewna, krosnowe stałe z wmurowanymi futrynami. Okno w zakrystii dodatkowo posiadało metalową kratę (…)
Zdjęcia: Piotr Haszczyn
Zapraszamy na blog - http://krzywcza.blogspot.com/