Od wielu lat trwają spory dotyczące miejskich powiązań Krzywczy. Spory te jednak są czystą demagogią, gdyż nie są oparte na faktach historycznych i dokumentach, a tylko na zasłyszanych informacjach, które często są błędne.
Pierwsze informacje dotyczące praw miejskich Krzywczy pochodzą z 1398 r. i zawarte są w akcie fundacyjnym parafii. Stwierdza się tam, że został on spisany u mieszczanina Stefana. Wymienia się również, że Wójt Wacław Klepacz podarował parafii dzisięciny z wójtostwa. Urząd wójta był charakterystyczny dla miast lokowanych na prawie niemieckim. Więc Krzywcza była lokowana na tym właśnie prawie, w którym roku - nie wiadomo, gdyż nie zachował się dokument lokacyjny ani jego kopia. Nie wiadomo także, jak wielkie było uposażenie wójta. Z wyżej wymienionego dokumentu wynika, że była nim miejscowość Nietcz. Następny dokument, który Krzywczę wymienia jako miasto ,pochodzi z roku 1407 i mówi, że w tym okresie w dalszym ciągu wójtem był Wacław Klepacz. Dokumenty doposażające parafię z 1486 oraz 1493 stwierdzają jednoznacznie : "działo się to w mieście Krzywcza roku (...)". Także, gdy właścicielami miejscowości byli Orzechowscy ok. 1510 - 1620 miejscowość posiadała prawa miejskie. W 1624 r. odnotowano pożar miejscwości, spowodowany najazdem Tatarów. Zniszczenia były bardzo duże. Niektórzy twierdzą, że od tego czasu Krzywcza utraciła prawa miejskie. Jednak dokument, który odnalazłem we Lwowie stwierdza, że " w Sobotę po święcie Św. Marcina biskupa roku 1624 prawo magdeburskie Krzywczy nadaje król Zygmunt III..". Najprawdopodobniej nowy właściciel Marcin Krasicki wojewoda podolski, który po tych zniszczeniach kupił miejscowość ,dość szybko ją odbudował i ponownie lokował na lepszym prawie. Postarał się również o zwolnienie z podatków na okres 5 lat, co jest zapisane w rejestrach koronnych. Innne przewileje związane z prawami miejskimi to możliwość organizowania jarmarków rocznych i targów tygodniowych. W 1717 r. król August III nadał Krzywczy przywilej organizowania 8 jarmarków rocznie,a w II połowie XIX w. odbywały się takie jarmarki 12 razy w roku czyli, co miesiąc (15 I, 3 II, 4 III, 23 IV, 6 V, 3 VI, 24 VII, 2 VIII, 21 IX, 9 X, 11 XI, 20 XII). Były to bardzo ważne przewileje zważywszy na handlowo - rolniczy charakter miasta.
Krzywcza była ostatnim miasteczkiem od zachodu należącym do ziemi przemyskiej, dalej w okolicy Ruszelczyc była granica z ziemią sanocką. Na 33 miasta ziemi przemyskiej uwzględnione w porównaniu roku 1649 i 1717 ludność mniejszych miast uległa podwojeniu m.in. Krzywcza . Wykaz podatku czopowego z 1740 roku zawierał podział na miasta i miasteczka oraz miasteczka novae coloniae. Do grupy drugiej wliczano Krzywczę, co najprawdopodobniej wiązało się z wtórną lokacją. Wtórnie wytyczono też nowy rynek o wymiarach 2,1-2,4 sznura. Powierzchnia zabudowy wynosiła 23,2 sznura. Zabudowa ta była w miarę jednolita. W porównaniu do innych miast Krzywcza posiadała wspomiany już dość duży rynek, który miał przede wszystkim funkcje handlowe, co w perspektywie okazało się założeniem chybionym. Z tego powodu, a także z uwagi na brak innych możliwości wzrostu gospodarczego miasto nie rozwinęło się, w tym również przestrzennie, a jego zabudowa nie wyszła wiele poza bloki przyrynkowe. Sama zaś zabudowa miała rozplanowanie równoległe. Z klasyfikacji miast ,biorąc ilość mieszkańców w roku 1777, Krzywcza należy do grupy czwartej - poniżej 500 mieszkańców.
Nierozłączny z miastami był rozwój rzemiosła. Wprawdzie Krzywcza nie posiadała własnego cechu rzemieślniczego, ale kształciła mistrzów różnych dziedzin w innych miastach, które takie posiadały, m.in. pobliskie Dubiecko i uwalniały mistrzów rzemiosł pracujących w Krzywczy.
Okres rozbiorów zasadniczo nie wpłynął na charakter miejscowości. Z pewnością reforma Franciszkańska, a później Józefińska jeszcze bardziej utrwaliła miasteczkowy charakter miejscowości i wzrost znaczenia samorządu mieszczańskiego.
Także pierwsze lata niepodległości Polski nie zapowiadały rewolucyjnych zmian. Dopiero reforma państwowa z 1934 r. pozbawiła praw miejskich wiele małych miejscowości i do tej grupy należała również Krzywcza. Pozbawienie prawa miejskiego dotyczyło przede wszystkim zmian w samorządzie, zaś miasteczkowy charakter łączący się z organizacją jarmarków rocznych i targów tygodniowych zachowała jeszcze do roku 1939. Tak więc na podstawie wielu dokumentów i publikacji wynika, że miejscowość posiadała prawa miejskie przez co najmniej 536 lat.
Prawa miejskie Krzywczy
- Szczegóły
Piotr Haszczyn