W ostatnich czasach przekaz historyczny ewaluuje w kierunku wizualizacji. Aby dotrzeć do młodego pokolenia z przekazem historycznym, zainteresować dziejami przodków i ziemi na której żyją powstają podcasty, komiksy oraz coraz częściej murale.
Podążając za tym trendem kilka lat temu powstało w mojej głowie marzenie, aby również w Krzywczy powstał mural, który by nawiązywał do tematyki portalu internetowego Krzywcza Trzy Kultury. Tak się złożyło, że udało się odnaleźć zdjęcia przedwojennych przywódców religijnych pracujących w Krzywczy. Nie było to łatwe, szukałem przez prawie dwadzieścia lat i można powiedzieć, że się udało, bo wcale nie musiało. Zdjęcie rabina Dawida Uhriego jakimś cudem zachowało się w Izraelu, a Iwana Kalimona w Krakowie – to też niezwykłe bo początkowo nie było żadnych zdjęć, ale kropla drąży skałę. Podobiznę ks. Soleckiego miałem od dawna.
Te trzy osoby łączy kilka zdarzeń historycznych. Pierwszy, prawie w tym samym okresie rozpoczęli swoją posługę w Krzywczy – od 1910 r. Po drugie ks. Solecki i Kalimon byli prawie szwagrami, co nikogo to nie dziwiło, gdyż Kalimon był księdzem greckokatolickim. Po trzecie świątynie dwóch Religi, trzech obrządków znajdowały się w rynku oddalone o ok. 100 m od siebie, po czwarte najważniejsze - szanowali swoje odrębności i funkcjonowali w zgodzie: razem witali biskupów i innych dostojników umieli wznieść się nad podziały. Osobny temat to współpraca religijna między wspólnotami katolickim i greckokatolickim: udział wspólnie w procesjach czy Bożego ciała, czy święta Jordanu, a nawet wspólny udział w Misjach świętych. Wspólnota Żydowska w kwestiach religijnych świadomie się izolowała.
Te trzy osoby zostały wybrane przeze mnie na motyw przewodni muralu, jako esencji kulturowej i społecznej Krzywczy nie tylko przedwojennej, ale od zarania dziejów, gdzie przez ponad 300 lat żyli obok siebie Polacy Rusini i Żydzi i tworzyli jej historię – wspólną historię.
Marzenia, marzeniami, ale jak to wykonać. Przez kilka lat pytałem o możliwość wykonania muralu i o cenę różnych artystów– te były wysokie. Decydująca o rozpoczęciu projektu była moja znajomość z rodziną Bożeny i Wiesława Skibińskich z Przemyśla. Z nimi współpracowałem w różnych projektach w ramach Społecznego Komitetu im. Mojżesza Schorra, które udało się zrealizować w Przemyśl. Nawiązując do lat 60 tych, gdy do Krzywczy przejeżdżali malarze znajomi Oligi Ardan, krewnej miejscowej poczmistrzyni Antoniny Baran na wypoczynek i plenery, przez ostanie trzy lata zapraszałem do swojego domu artystów z Przemyśla i Krakowa na krótki wypoczynek to zdecydowało, że następny wypoczynek był połączony z "akcją artystyczną".
Projekt „Krzywiecki mural Mural powstał na budynku Apteki w centrum Krzywczy. Wykonali go artyści z grypy TE7EM: Hanna Michalska-Baran (Warszawa), Zbigniew Knapczyk (Kraków), Bożena i Wiesław Skibińscy (Przemyśl) oraz Jerzy Cepiński i Mariusz Kościuk z Przemyśla.
W centralnej części muralu znajdują się realistyczne wizerunki 3 postaci związanych z historią Krzywczy - tj. Ksiądz katolicki – Władysław Solecki, Rabin – David Uhri i ksiądz greckokatolicki Iwan Kalimon, którzy w początkach XX w. do wybuchu wojny przewodzili trzem wspólnotom religijnym.
W tle jest "teraźniejszość" - mnogości małych, uproszczonych sylwetek współczesnych ludzi - zarówno anonimowych, ale także autorów muralu i ludzi związanych ze współczesną Krzywczą.
Prace nad muralem trwały w dniach 16 -19 VII 2022 r. 19 lipca odbyła się skromna uroczystość otwarcia muralu Krzywcza - Trzy Kultury, w centrum miejscowości, z udziałem wójta gminy Wacława Pawłowskiego i burmistrza Dubiecka Jacka Grzegorzaka. Ważne były podziękowania dla artystów, którzy bezpłatnie wykonali mural, zarówno od władz jak i mieszkańców miejscowości. Uroczystość uświetnił koncertem ostatni krzywiecki skrzypek, 92 letni Józef Trawnicki.
Serdeczne podziękowanie również dla właścicieli budynku Barbarze i Stanisławowi Hyżym, za okazaną życzliwość i Maciejowi Barszczewskiemu za ufundowanie farb.
Kuratorem projektu był piszący te słowa Piotr Haszczyn.
O tym trzeba pamiętać. Jak powstawał mural Krzywcza Trzy Kultury - FILM
Kto jest na muralu? Możesz sprawdzić na mapie w PDF. Najedź kursorem na postać, w dymku ukaże się nazwisko postaci - Mapa postaci
Tak… był to piękny, lipcowy czas, który spędziliśmy razem w dobrym działaniu i malownicza Krzywcza nad Sanem już zawsze pozostanie w naszych sercach (…).
W numerze 2/2022 (14) Głosie Plastyków, piśmie informacyjno-artystycznym Związku Polskich Plastyków Okręgu Krakowskiego ukazał się artykuł Bożeny Fortuny-Skibińskiej pt. Wielokulturowy mural grupy TE7EM. Autorka opisuje w nim kuluary powstania Muralu Krzywcza Trzy Kultury, w tle bieżące trendy artystyczne.
Piotr Haszczyn [sierpień 2022]
