Krzywcza.eu - Dla wszystkich, którzy dobrze wspominają lata spędzone w Krzywczy.

Z pierwszych pisanych źródeł wiemy, że 1805 r. znajdowała się w Krzywczy cerkiew drewniana, pod dachem gontowym w nie najlepszym stanie. Plebania była z drewna rżniętego. Składała się z izby z sienią, alkierzem z piecem ceglanym oraz z piecem piekarskim i do gotowania. Pomieszczenia gospodarskie składały się ze stajenki na bydło oraz szopy pod dachem słomianym i stodoły pod strzechą.

fot. Plebania greckokatolicka - przez wiele lat Szkoła Podstawowa,

obecnie 2020 budynek opuszczony.


Pierwotna drewniana cerkiew greckokatolicka znajdowała się po przeciwnej stronie drogi dawnej Szkoły Podstawowej. Jak wynika z powyższego opisu z 1805 r. wymagała gruntownego remontu.

Z 1818 r. pochodzi następujący opis: Parafii Krzywcza główny jest Tytuł Cerkwi Narodzenie Matki Boskiej [...] Parafialna Cerkiew jest drewniana, ale całkiem zdezelowana i od przewielebnego ks. dziekana zasuspendowana. [...]. W cerkwi parafialnej Krzywcza jest trzy ołtarzy. [...] W parafii krzywieckiej jest dzwonnica od Cerkwi oddzielna i ma dzwonów trzy. [...] Cerkiew parafialna krzywiecka, jako też i dzwonnica całkiem jest zdezelowana, a nawet ze dzwonnicy dach spadł od wiatru i na dzwony deszcz pada. [...] Cmentarz koło Cerkwi krzywieckiej parafialnej, ani jest ogrodzony, ani oparkaniony. [...] W parafii krzywieckiej jest cmentarz za miastem, razem z obrządkiem łacińskim złączony, nie jest ogrodzony, tylko wierzbami w około osadzony i na środku jest krzyż postawiony."

Dlatego zamiast remontować podupadłą cerkiew przed rokiem 1850 wybudowano nową drewnianą w rynku, w miejscu gdzie stoi obecna. Wielu autorów powtarza za Błażejowskim, że wybudowano ją w 1841 r. i jest to istniejąca obecnie murowana cerkiew remontowana w 1911 r. Ale była to cerkiew drewniana  abstydą zwrócona w odwrotnym kierunku (na wschód). Na jej miejscu wybudowano  nową murowaną cerkiew. Do dziś zachował się budynek plebani użytkowany do 2014 r. jako szkoła podstawowa, obecnie [2020 r.], opuszczony. Pozostałe zabudowania spaliła UPA podczas napaści na Krzywczę w 1946 r.

Po spaleniu się drewnianej cerkwi w 1906 roku, zaczęto budowę nowej, murowanej cerkwi z cegieł także pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Koszt budowy pokryli wierni obrządku greckokatolickiego. Działał przy tej okazji komitet budowy kierowany przez parocha ks. Grzegorza Padocha (1900 - 1920). Cerkiew budowana w stylu eklektycznym, o powierzchni przynajmniej 300 m2 i kubaturze 1500 m3Wysokość razem z krzyżem 26 m [z błędem ok. 1 m - pomiar wysokości wykonało wojsko z wydziału kartografii w dniu 3 VI 2016 r. przyrządem optycznym], długość 27,15 m, a z ganeczkiem 28,25 m, szerokość 11,70 m.

 

Ustawiona po prawej stronie szosy Przemyśl - Krosno, w północno - zachodnim narożniku rynku. Elewacją frontową zwrócona jest do rynku. Orientowana w przybliżeniu na osi zachód wschód. Brzeg wzgórza cerkiewnego wzdłuż szosy jest obmurowany kamieniami. Pozostała część ogrodzona murem kamiennym. Murowana z cegły, kryta blachą. Wzniesiona na planie trójdzielnym, posiada od wschodu portyk na dwu kolumnach oraz zakrystię przy ścianie północnej. Kryta dachem siodłowym, nad częścią kapłańską obniżonym trójspadem. Ściana szczytowa oraz boczne ściany części dla wiernych zwieńczone trójdzielnymi szczytami. Nad nawą kopuła na ośmiobocznym bębnie z ażurową latarnią zwieńczona kutym krzyżem żelaznym. Wewnątrz posadzka z płytek ceramicznych. Przedsionek oddzielony od wnętrza świątyni ścianką drewnianą, w której znajduje się troje drzwi wahadłowych. Przedłużenie ścianki w górę tworzy balustradę chóru muzycznego. Nad przedsionkiem strop na belkach żelaznych z wysklepieniami. Przęsła wschodnie i zachodnie przesklepione krzyżowo.

fot. plan rz. pionowy

fot. plan rz. poziomy


Bęben kopuły na czterech półkolistych arkadach. Na wysokości okien obiega kopułę galeria wsparta na żelaznych ozdobnych kroksztynach z kutą ażurową balustradą. W zakrystii strop płaski. Więźba dachowa krokwiowa bezjętkowa, z płatwią pośrednią na połowie wysokości krokwi. Płatwie górne murowane. Otwory okienne na zewnątrz ujęte w półwałek otaczający krawędź każdego otworu. Cerkiew oddano do użytku w 1911 r.
W cerkwi znajdował się ołtarz główny drewniany z obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nad nim dużych rozmiarów krucyfiks. Ze środka kopuły zwisał duży pająk na 120 świec, wieczna lampka nad prezbiterium oraz mniejszych rozmiarów pająk pod chórem. Pozostałe sprzęty nie przedstawiały zbyt wielkiej wartości. W latach 60 - tych ówczesne władze państwowe wywiozły wszystkie sprzęty zgromadzone w cerkwi. Zastanawia brak w wyposażeniu cerkwi starych sprzętów i ikonostasu. To sugeruję, że drewniana cerkiew musiała się spalić. Zachowała się tylko kamienna kropielnica z 1777 r. 

Na zewnątrz, obok bramy wejściowej do cerkwi, po lewej jej stronie, znajdowała się drewniana dzwonnica, w której wisiały cztery dzwony, jeden z nich o imieniu Iwan. Wszystkie te dzwony zostały zabrane przez Niemców podczas II wojny światowej. W Skansenie w Kolbuszowiej jest eksponowana drewniana skarbona pochodząca z krzywieckiej cerkwi. 

Zniszczenia powstałe w wyniku ostrzału wojsk radzieckich w 1941 r. (zniszczoną kopułę i elewację oraz wybite szyby,) naprawili jeszcze podczas trwania wojny parafianie obrządku greckokatolickiego. Po 1945 r. i 1947 r., kiedy w wyniku akcji "Wisła" ludność ukraińska opuściła Krzywczę, w cerkwi odbywały się większe uroczystości parafialne obrządku łacińskiego. Na mocy rozporządzenia Kurii parafia w Krzywczy oficjalnie przejęła cerkiew w administrację 14 I 1948 r.. Do roku 1962 odbywały się w niej również msze w większe święta kościelne oraz droga krzyżowa. Około 1962 r. władze państwowe zamknęły cerkiew i przeszła ona pod zarząd Gminy. W latach 80 - tych proboszcz krzywiecki starał się, by znów przeszła w zarządzanie parafii, jednak pismo złożone w tej sprawie w 1987 r. u stosownych władz zostało bez odpowiedzi. Za radą ks. bpa ordynariusza pomalowano dach oraz dokonano naprawy rynien, piorunochronu i wyprostowano krzyż kosztem 250.000 zł. Pieniądze na ten cel wyłożyła parafia. Za pieniądze Urzędu Gminy w Krzywczy w 1988 r. zbudowano nowe ogrodzenie cerkwi oraz zabezpieczono ją przed niepożądanymi gośćmi.

Na początku listopada 1998 z funduszy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków rozpoczęły się prace zabezpieczające na cerkwi w Krzywczy. Dowiedziałem się, że na interwencję jakiegoś obywatela, który zrobił zdjęcia opłakanego stanu cerkwi w Krzywczy i Dubiecku i wysłał je wraz z odpowiednim komentarzem do Warszawy znalazły się pieniądze na prace zabezpieczające. Wymieniono rynny spadowe oraz dachowe, zabito okna blachami. Wyremontowano krzyż - podniesiono go. Co ciekawe powodem pochylenia krzyża była ziemia, która znajdowała się w kopule pod krzyżem, co spowodowało jego korozję. Być może była to ziemia z miejsca świętego. Prace wykonała firma p. Pawła Koweńskiego z Przemyśla. Prace trwały dość opieszale ponieważ w połowie listopada spadł śnieg, co uniemożliwiło pracę.

Piotr Haszczyn

 

Linki

Blog Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Gmina Krzywcza Facebook - Hobbitówka

Parafia Krzywcza

Hobitówka

strona www

alt alt alt alt alt


 

 

 

 

Łatwy dostęp do innych przedsięwzięć internetowych, które są powiązane z Portalem Krzywcza Trzy Kultury oraz stron związanych z Krzywczą.